Literaire mindmap ( FOTO NOG BIJVOEGEN)

Bibliografische gegevens

• De titel van dit boek is "De tweeling"
• Het boek is geschreven door Tessa de Loo
• Uitgegeven door Uitgeverij De Arbeiderspers
• De plaats van uitgave is Amsterdam
• De gelezen druk met het jaar is: een speciale druk, 1995
• Het jaar van de eerste druk is 1993
• Het boek heeft 435 bladzijden

Opbouw

Het boek is geen deel binnen bijvoorbeeld een trilogie. In het boek zelf zijn wel drie delen: Interbellum, oorlog en vrede. Binnen die drie delen zijn er genummerde hoofdstukken. In dit boek staan geen illustraties en ook zijn er geen verschillende lettertypes gebruikt. Verder is er niets dat mij opvalt aan dit boek.

Samenvatting

Het boek begint in een spa waar Lotte en Anna, twee vrouwen van 74, elkaar ontmoeten. Lotte heeft een Nederlandse achtergrond en Anna een Duitse achtergrond. Ze vinden steeds meer uit over elkaar en komen erachter dat ze tweelingzussen zijn. Zij zijn op hun zesde uit elkaar gehaald omdat beide ouders overleden waren. Anne kwam in Duitsland terecht en Lotte in Nederland.  Anna is heel blij om haar zus weer te zien, maar Lotte is niet zo enthousiast. Ze reageert met verwijten over Duitsers die zes miljoen Joden gedood hebben en de oorlog begonnen zijn. Anne herinnert haar aan het feit dat Lotte zelf ook een Duitse achtergrond heeft.

Anna heeft in haar jaren in Duitsland de huishoudschool gedaan en zij vindt al snel een baan. De vrouw voor wie ze werkt neemt Anna mee naar een dokter als Anna maar niet ongesteld wordt, zo komt ze erachter dat haar vader haar als jong meisje al gesteriliseerd heeft. Kort hierna blijkt dat haar oom altijd heeft gedaan alsof ze zwakzinnig was zodat hij haar thuis kon houden om haar te laten werken. Op het moment dat de oorlog bijna uitbreekt en Lotte haar vader steeds meer kritiek op de Duitsers levert, gaat Lotte als teken van verzet juist meer naar Duitsland verlangen. 

De oorlog breekt uit en uit angst dat de grenzen dicht worden gegooid gaat Lotte naar Anne. De zussen zijn alleen zo lang uit elkaar geweest dat hun band verzwakt is en het bezoek is dus niet erg gezellig.  Anna krijgt een relatie met de Weense soldaat Martin, hun liefde groeit vooral als ze brieven naar elkaar sturen wanneer hij aan het vechten. Lotte wordt ook verliefd, op de muzikale soldaat David die net als Lotte in zijn jeugd om moest gaan met een veeleisende vader.

Martin en Anna zijn verloofd en Lotte wordt ten huwelijk gevraagd door David, maar zij wil bedenktijd. Later krijgt Lotte te horen dat David was gedeporteerd naar een werkkamp omdat hij had gezegd dat hij Joods was. Hij deed dit om zijn vrienden te beschermen bij een inval van de politie. Martin en Anna trouwen, hij gaat terug naar het front en zij verhuist met de familie Von Garlitz. Anna krijgt de leiding over het huishouden, maar gaat tegen alle regels in, stiekem met een Russische gevangene om. Ook de familie van Lotte breekt de regels door Joodse onderduikers in huis te nemen. Een tijd later krijgt Anna te horen dat Martin is omgekomen en gaat werken als Rode kruis zuster. Lotte trouwt met een van de onderduikers: Ernst.

De oorlog is voorbij en terwijl Lotte feestviert, wordt Anna samen met andere verpleegsters en patiënten even gevangen gehouden door bevrijders. Wanneer ze vrijkomt, besluit ze maatschappelijk werkster te worden en gaat ze op zoek naar Martins graf. Ze gaat ook op zoek naar haar oom; Ze wil hem vragen waarom hij haar als kind niet naar school liet gaan en haar steriliseerde, maar hij is geestelijk zo verzwakt dat ze besluit het te laten zitten. Anna zoekt ook Lotte op, die inmiddels een kind heeft, maar de sfeer tussen de zussen is niet heel goed en dus legt Anna zich toe op het onderhouden van Martins graf en haar werk bij de kinderbescherming, terwijl Lotte haar geluk vindt in het gezinsleven.

Al deze herinneringen halen ze op als ze elkaar tegen zijn gekomen bij de spa.Maar dan opeens, midden in het bos, krijgt Anna een hartaanval en overlijdt. Voor Lotte zal het voorgoed te laat zijn om haar de waarheid te vertellen: dat ze Anna na al die jaren toch weer als een zus is gaan zien.

Titelverklaring
De titel is "De tweeling". Twee kinderen, tijdens één zwangerschap geboren. De titel van dit boek verwijst naar de hoofdpersonen Anna en Lotte, die een tweeling zijn. Zij voelden zich in hun jeugd al in hart en ziel met elkaar verbonden, en ook vele jaren later begint dat gevoel weer terug te keren.

Thema en motieven

Als er een band wordt verbroken dan zal het nooit meer helemaal helen.
Dat weet ik op basis van de volgende argumenten:

• De band tussen de twee zussen was voor een lange tijd verbroken en toen ze elkaar bij de spa weer tegenkwamen, herkenden de zussen elkaar niet eens meer. Zo verslechterd was de band.
  "In De tweeling ontmoeten twee bejaarde vrouwen, een Duitse en een Nederlandse, elkaar bij toeval in het Thermaal Instituut van het kuuroord Spa. Wat ze dan nog niet weten is dat ze samen een al in de kindertijd gescheiden tweeling vormen."
• De zussen kijken anders tegen sommige situaties aan, bijvoorbeeld de oorlog. Ze weten elkaars verhaal niet en zullen dus moeite hebben elkaar te begrijpen. Ook dit heeft te maken met dat de band tussen de zussen vervaagd is. 
  "De volstrekt verhollandste Lotte, die tijdens de oorlog joodse onderduikers heeft beschermd, staat wantrouwig tegenover haar hervonden tweelingzus, maar ze wordt door de verhalen van Anna geconfronteerd met de keerzijde van haar eigen werkelijkheid: het lijden van gewone Duitsers in oorlogstijd."
• De band is niet helemaal verdwenen, ze voelen hem allebei nog, alleen ze willen zich ertegen verzetten. Eigenlijk zijn ze boos op elkaar. Er gaan verwijten van de een naar de ander. Anna, die Lotte verwijt dat ze een verwend Hollandse is, die nooit heeft geweten hoe zij, Anna, zich gevoeld heeft. Toch is de band er wel. 
  "De onontkoombare familieband bleef zijn rechten opeisen, of ze wilden of niet. Iets dwong ze steeds maar tegen de stroom in te blijven roeien, in elkaars richting- de een in actieve veroveringszucht, de ander als willoos slachtoffer van een ergerlijk soort aantrekkingskracht waaraan ze geen weerstand kon bieden." 
• De zussen weten niet zeker of ze elkaar nog gaan zien en ook dat versterkt de band niet. Ze leren juist te leven zonder elkaar. In het volgende citaat is de vraag of ze elkaar nog zullen zien duidelijk te lezen.
  “Die Welt ist weit, die Welt ist schön, wer weiss ob wir uns wiedersehen.” In het Nederlands betekent het ongeveer: "De wereld is ver, de wereld is mooi, wie weet of we elkaar nog terugzien."
•  Zoals al eerder is gezegd, de band is er zeker nog. Ze hebben samen en toch apart veel meegemaakt. Een citaat dat hierbij past is: "Na de stortvloed zijn we er nog" 

Structurele kenmerken

 Perspectief en verteller: er wordt verteld vanuit de personale verteller (derde persoon). Ook wordt er regelmatig naar het heden gesprongen, waar de oude Lotte en Anna over alles met elkaar praten. Hier wordt vooral vanuit Lotte haar oogpunt gekeken. 
Doordat er gewisseld werd tussen de situatie van Lotte en Anna snap je wat zij meemaken en hoe zij zich voelen.
Tijd: Het verhaal van De Tweeling wordt verteld in drie delen. Het eerste deel, Interbellum, heeft tien hoofdstukken en gaat voornamelijk over de jeugd van Anna en Lotte, maar ook over de veranderingen die ze doormaken wanneer ze uit elkaar worden gehaald. Het tweede deel, Oorlog, speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog en vertelt in tien hoofdstukken hoe Lotte en Anna zich door de ellende heen vechten. Ten slotte gaat het laatste deel, Vrede, over hoe Lotte en Anna hun leven verder hebben ingevuld en draait het vooral om de oude Lotte en Anna. In vier hoofdstukken wordt verteld wat alle gebeurtenissen nu eigenlijk écht met hen heeft gedaan.
Personages en figuren:

• Lotte: Een van de tweeling. Zij is opgegroeid in Nederland en getrouwd met een Joodse man (Ernst). Lotte was ziek en werd daarom in het wat rijkere gezin in Nederland geplaatst zodat ze beter zou worden. Zij is wantrouwig tegenover de Duitsers vanwege de oorlog. Tijdens de oorlog heeft ze Joodse mensen helpen onderduiken en heeft ze haar toenmalige Joodse liefde verloren. Door deze gebeurtenis heeft ze geen sympathie voor de Duitsers en alle mensen die met hen meevochten in de strijd tegen de Joden. Ze wil de gebeurtenissen niet vanuit Anna haar perspectief bekijken totdat Anna overlijdt.
• Anna: De andere van de tweeling. Zij is opgegroeid in Duitsland op het boerenland bij haar oom en tante. Anna is daar geestelijk en fysiek mishandeld. Zij is via een opleiding tot huishoudster terecht gekomen bij een gezin van Adel. Zij is weduwe van haar man Martin (een nazi) en is na zijn dood rode kruis zuster voor de nazi's geworden. Zij probeert Lotte de menselijke kant van het verhaal in te zien maar krijgt daar geen begrip voor. Anna sterft aan hartfalen.
• Tante Martha: Tante Martha is geestelijk ziek en geniet dan ook van de geestelijke en fysieke mishandeling van Anna en doet er zelfs aan mee.
• Oom Heinrich: Hij is een zwak persoon. Hij houdt wel van Anna maar durft niet tegen het gedrag van Martha in te gaan. In een opwelling doet hij er zelfs aan mee. Ook heeft hij Anna laten steriliseren.
• David: Hij is de leider van het koor waar Lotte in zit, ze worden verliefd en hij wilt met haar trouwen. Zij vind zichzelf nog te jong en wil nog even wachten. David wordt bij een razzia opgepakt voordat ze zich kunnen verloven.
• Ernst: Hij duikt met zijn familie onder bij Lotte en weet tijdens een inval van de Nazi's, de commandant zo om te praten dat hij de rest van de familie niet ontdekt. Hij trouwt later met Lotte.

• Pastoor Jacobsmeyer: Hij redt Anna uit de klauwen van tante Martha, hij is pastoor in het dorp waar Anna opgroeit en mag haar graag. Hij steunt haar en is daarom een groot personage in haar leven, al is het in het boek wel op de achtergrond.

Ruimte en spanning:

Het verhaal speelt zich af in Duitsland en Nederland. Allebei de landen worden in het boek beschreven zoals het er aan toe ging in de Tweede Wereldoorlog. Er wordt verteld over bombardementen, militaire posten en (on)veilige plekken. In Nederland staan ook het onderduikcircuit en de hongerwinter centraal. Doordat het verhaal vanuit Anna's ogen in Duitsland en Lotte's ogen in Nederland wordt verteld, zie je het verhaal vanuit twee visies, ook op de oorlog. 
De spanning wordt duidelijk gemaakt door alles uitgebreid te beschrijven. De oorlog komt tot leven door de beschrijvingen van de manier waarop de mensen in die tijd leefden (tijdens bijv. de hongerwinter). Ook worden de bombardementen en het gevoel van spanning als er mensen bij je onderduiken in de tijd van oorlog heel goed beschreven waardoor je de spanning voelt.

Intertekstualiteit, leidmotieven, symboliek:

Die Welt ist weit, die
Welt ist schön, wer
weiss ob wir uns wiedersehen.

Dit motto (de wereld is groots en mooi, wie weet of wij elkaar ooit terugzien) verwijst aan de ene kant naar de scheiding van Lotte en Anna na de dood van hun ouders en de onzekerheid of de twee zusjes elkaar ooit terug zullen zien. Aan de andere kant verwijst het motto ook naar de oudere Lotte en Anna die elkaar in het kuuroord tegenkomen. De kloof tussen hen is zo groot (de een trouwt bijvoorbeeld met een jood, de ander met een nazi) en hun verschillende kijk op de oorlog is zo verschillend dat het de vraag is of ze 'elkaar nog terug zien' of ‘bij elkaar komen’. Deze vraag terwijl ze vroeger onafscheidelijk waren. Denk aan het stukje waarin in Anna haar arm breekt (in Duitsland) en Lotte dat aanvoelt terwijl zij in Nederland zit.
Symbolen zijn een aantal keer gebruikt, zo is er bijvoorbeeld van alles twee: "Ze staarde naar de Dom. De twee torens stuwden zichzelf omhoog- al eeuwen geleden moesten ze een modus gevonden hebben om vreedzaam bij elkaar te blijven op de plek van oorsprong." of "Ineens stonden ze voor een klein monument van natuursteen dat tegen een rots aanleunde, (…)Aan de voet bevond zich een met bevroren water gevuld bassin;op de rand zaten twee koperen kikkers die het hoofd in de nek wierpen en ‘s zomers waarschijnlijk water spuwden uit hun opengesperde bekken." Dit verwijst naar de tweeling zelf.
Ook wordt de reden waarom Anna en Lotte gescheiden zijn gesymboliseerd: "De volgende morgen waren ze tegelijk bij het Thermaal instituut, met dit verschil dat Lotte onderaan de trap stond, terwijl Anna om onbekende redenen aan de overkant van de straat stond te wachten totdat een militaire kolonne gepasseerd was. Ze had toch niet op de uitkijk gestaan? Lotte zou haar niet hebben opgemerkt als ze niet had staan zwaaien en roepen, tussen de voertuigen door die in een kalm tempo in westelijke richting reden. (…) telkens verdween ze voor korte tijd achter een jeep, een tank, een militaire ambulance. Er kwam geen eind aan de stoet die aan haar voorbij schoof vanuit een eigen logica. Gehelmde koppen die martiaal voor zich uitkeken alsof ze Spa zojuist met geweld hadden ingenomen, alleen om er doorheen te kunnen rijden. Lotte begon te lachen. Ze zag dat, aan de overkant, Anna ook lachte. Ontdekten ze allebei op hetzelfde moment dat het niet meer dan een schertsvertoning was die hen van elkaar scheidde? Toen de laatste tank in camouflagekleuren gepasseerd was stak Anna hoofdschuddend de straat over."(blz. 142)

Plot:
Het verhaal gaat over Anna en Lotte, twee Duitse tweelingzusjes, die door de dood van hun ouders op 6-jarige leeftijd van elkaar gescheiden worden. Lotte wordt, omdat ze tbc heeft, door een oudtante mee naar Nederland genomen, waar ze gaat wonen bij diens zoon. Anna, die geen tbc heeft, wordt meegenomen door hun grootvader en oom naar een kleine boerderij in Duitsland.
Na ongeveer 70 jaar komen Anna en Lotte elkaar tegen in een kuuroord in Spa. Daar vertellen ze elkaar hun levensverhaal.
Lotte wordt liefdevol opgenomen in het gezin en wordt beschouwd als een echte dochter. Anna blijft wonen bij haar grootvader en oom, en wanneer haar oom trouwt met de verschrikkelijke tante Martha, wordt zij alleen nog maar gebruikt als een handig gratis hulpje. Als het dorp waar Anna woont steeds meer in de ban komt van Hitler en het nationaal-socialisme vertrekt ze naar Keulen om een opleiding te doen voor hoofd huishouding. Daarna gaat ze werken als kamermeisje bij Frau von Garlitz.
De oorlog breekt uit, maar voor Anna verandert er eigenlijk weinig.
Anna ontmoet een Oostenrijkse soldaat, Martin Grosalie, waar ze verliefd op wordt, en zich mee verlooft. Frau von Garlitz vlucht voor de oorlog naar Polen. Ook Anna gaat daarheen als Martin naar het front moet. Bij Lotte thuis komen onderduikers. Omdat er een ernstig voedseltekort is gaat Lotte er een paar keer op uit om eten te halen in andere delen van het land. Dit is erg gevaarlijk, maar toch doet ze het en iedere keer loopt het goed af. Anna wordt door Martin naar Wenen gehaald en daar trouwt ze met hem. Ze hebben drie gelukkige weken voordat Martin weer terug moet naar het front. Wanneer Martin al weer een tijdje aan het front is, vraagt hij Anna naar Wenen te verhuizen, omdat het daar veiliger voor haar zal zijn. Na een paar maanden hoort ze dat Martin is gestorven aan het front. Ze stort helemaal in, maar omdat Martin haar gevraagd had door te gaan met haar leven, zoekt ze werk in de verpleging. Lotte trouwt ondertussen met een van de onderduikers, Ernst Goudriaan.
Na de capitulatie wordt Anna gevangen genomen door de Amerikanen. Als ze na een tijdje weer vrij wordt gelaten is het eerste wat ze wil naar het graf gaan van Martin. De reis daar naartoe verloopt zeer moeizaam, en wanneer ze de moed al bijna heeft opgegeven vindt ze weer een baantje in de huishouding. Bij de tweede poging om bij Martin te komen, vindt ze het graf uiteindelijk wel. Ook hoort ze daar van een meisje wat er nou precies is gebeurd bij zijn dood. Lotte gaat met Ernst samenwonen in Den Haag.
Anna gaat studeren aan het Instituut voor Sociaal Werk, want ze wil graag de kinderbescherming in. Na een tijdje verlangt ze weer heel erg naar haar tweelingzus, en besluit Lotte op te zoeken in Den Haag. Maar nu is het Lotte die haar negeert, en niets met haar te maken wil hebben. Anna en Lotte zien elkaar nooit meer voordat ze elkaar weer tegenkomen in Spa. Wanneer ze allebei in het kuuroord zijn hoort Lotte een hoop geroep. Het blijkt dat Anna is overleden terwijl ze in bad zat. Op dat moment voelt Lotte zich heel schuldig. Ze had nog zo graag willen zeggen dat het haar speet, dat alles zo gelopen was, maar het was te laat.

 Recensie, mening en argumentatie (literaire kritiek)

Stijl

Tessa de Loo gebruikt in dit boek zinnen van afwisselende lengtes. Er zijn wel meer lange zinnen te vinden dan korte.
De lange zinnen gebruikt ze vooral als ze situaties of dingen beschrijft.
Ze gebruikt niet veel onafgemaakte zinnen. De zinnen die Tessa de Loo gebruikt zijn heel beeldend. Zij beschrijft situaties wel heel uitgebreid: " De hemel nam niet de kleur van het noodlot aan, de kokkin onderbrak geen seconde het kneden van het brooddeeg, de chauffeur liet zijn krant niet zakken, de dienstbode liep gewoon door met een volgeladen dienblad, Anna’s stopnaald raakte geen moment uit de koers, niemand voorvoelde dat in de marge van de onschuldige, alledaagse werkelijkheid een scheurtje was ontstaan, die ochtend, toen een bekende stem die ze al zo vaak hadden gehoord dat ze allang niet meer luisterden uit de Volksempfänger de keuken in schalde: ‘Im Morrrgengrrrauen des errrsten Septembers haben die deutsche Trrruppen die polnische Grrrenze überschrrritten... Ab heute wird Bombe mit Bombe verrrgolten.."
In het boek worden geen metaforen gebruikt, vergelijkingen wel. Lotte en Anna proberen elkaars situaties met elkaar te vergelijken, terwijl die niet echt te vergelijken zijn. Ze hebben beide een andere kijk op de oorlog en elkaars leven.
Het taalgebruik is te koppelen aan wat er gebeurd in het boek omdat ze de situaties omschrijft met duidelijke woorden en Tessa de Loo heeft ook gebruik gemaakt van Duitse woorden. Dit vind ik goed gedaan omdat Anna in Duitsland opgroeit en de Duitse woorden geven die sfeer nog meer mee. Het taalgebruik is niet persé te koppelen aan een cultuur volgens mij, het laat wel goed verschillende visies op de oorlog zien. 'Wir haben es nicht gewusst, wir hatten etwas anderes zu tun', smaalde Lotte. 'Ja... nee...' zei Anna geprikkeld, 'in het leven van alledag hoorde je niets over joden, ik herinner me niet dat iemand er ooit iets over zei'.

'De onontkoombare familieband bleef zijn rechten opeisen, of ze wilden of niet. Iets dwong ze steeds maar tegen de stroom in te blijven roeien, in elkaars richting- de een in actieve veroveringszucht, de ander als willoos slachtoffer van een ergerlijk soort aantrekkingskracht waaraan ze geen weerstand kon bieden." + KOPIE PAGINA WAAR DE STIJL IS TE ZIEN

Voorkant en achterflap boek

De foto's staan boven aan dit verslag. De voorkant sluit goed aan bij dit boek, er is een tweeling afgebeeld en het hele boek gaat over een tweeling. De kleuren van de voorkant zijn een beetje vervaagd en dat laat het boek wat ouder lijken, ook dat past goed bij het boek omdat het zich afspeelt tijdens de tweede wereldoorlog. Verder geeft de voorkant geen extra betekenis aan het boek, de lezer krijgt wel een beeld van de tweeling, wat gunstig is omdat er in het boek geen illustraties staan. De achterkant van het boek sluit goed aan bij het verhaal en ik zou er niets aan veranderen. Het verraad niet te veel over het verhaal, maar geeft toch goed weer wat er in het boek verteld gaat worden.